ارزیابی مستندات نظریۀ تصریف در آموزش قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموختۀ حوزۀ علمیه و دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران

چکیده

در عصر حاضر، نظریه ای با نام نظریۀ «تصریف » ابداع شده و به معنای ساختن کلمه ها،
آیه ها و سوره های جدید از کلمه ها، آیات و سوره های قرآنی است که با تغییر مفردات
و ترکیبات قرآن کریم به دست می آیند. این نظریه ادعا می کند که تکرار مداوم این دخل
و تصرّف ها در قرآن کریم، برای آموختن زبان قرآن ضروری است. همچنین ادعا شده
است که صحابه رسول خدا  همواره در آیات قرآن کریم دخل و تصرف می کردند و
پیامبر اکرم  با تکیه بر اصل «نزول قرآن بر هفت حرف »، هرگونه قرائتی از جانب
صحابه را تأیید و تحسین می کرد.
پژوهش حاضر با هدف ارزیابی این نظریه، مستندهای آن را به روش کتابخانه ای
گردآوری کرده و با روش توصیفی- تحلیلی به اعتبارسنجی و ارزیابی هر یک از این
مستندات پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که این نظریه از اعتماد نابجا به برخی
روایات اهل سنت و روایاتی ضعیف، برداشت های نادرست و تأویل گستردۀ روایات و
گزارش های تاریخی نشئت گرفته است که اساس آن را همان نظریۀ توسعه و تسامح در
متن قرآنی شکل می دهد؛ نظریه ای که از سوی خلیفۀ دوم پایه گذاری شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Evaluation of the Documents of the Theory of Tasrif (Inflection) in the Holy Qur’an’s Teaching

نویسنده [English]

  • Hamed SharifiNasab
PhD Graduate in the Qur’anic and Hadith Sciences, University of Tehran h
چکیده [English]

As a recently developed theory, the theory of “Tasrif” (inflection)means making new words,
verses and chapters from the Qur’anic words, verses and chapters through changing the single
words and combinations of the Holy Qur’an. This theory claims that the frequent occurrence of
these interferencesand changes in the Holy Qur’an is necessary to understand the language of
the Qur’an. It is also claimed that the companions of the Holy Prophet always interfered in the
verses of the Holy Qur’an, and the Holy Prophet, relying on the principle of the revelation of
the Qur’an on “seven letters”, approved and praised any reading by the Companions.Aiming
at evaluating this theory and havingcollected the documents of this theory and validated each
of them, the present study has reached the conclusion that this theory stems from misplaced
trust in some Sunni weak narrations, misconceptions and extensive interpretations of narrations
and historical reports. This theoryis based on the theory of development and tolerance in
the Qur’anic text founded by the second caliph.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the history of writing
  • reading
  • theory of Tasrif
  • language of the Qur’an
* قرآن کریم
ابن‌ابی‌داوود، عبدالله‌ بن‌سلیمان(1423ق)، المصاحف، تحقیق محمدبن‌عبده، قاهره: الفاروق الحدیثة.
ابن‌ابی‌شیبة، عبدالله‌بن‌محمد(1409ق)، المصنّف، تحقیق کمال ‌یوسف‌ الحوت، ریاض: مکتبة الرشد.
ابن‌اثیر، علی‌بن‌محمد(1415ق)، اُسْد الغابة، تحقیق علی‌محمد‌معوض وعادل‌ احمد‌عبدالموجود، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن‌حبان، محمد(1414ق)، صحیح ابن‌حبان، تحقیق شعیب‌الأرنؤوط، بیروت: مؤسسة ‌الرسالة، چاپ‌دوم.
ابن‌حنبل، احمد‌بن‌محمد(1420ق)، مسند الامام احمد، تحقیق شعیب‌الأرنؤوط ودیگران، بیروت: مؤسسة‌ الرسالة، چاپ‌‌دوم.
ابن‌خالویه، حسین‌بن‌احمد(بی‌تا)، مختصر فی شواذ القرآن، قاهره: مکتبة المتنبّی.
ابن‌طهمان، ابراهیم‌(1403ق)، مشیخة ابن‌طهمان، تحقیق محمد طاهرمالک، دمشق: مجمع ‌اللغة ‌العربیة.
ابن‌عبدالبر، یوسف‌ بن‌عبدالله(1387ق)، التمهید، تحقیق مصطفی‌ بن‌احمد العلوی ومحمد عبدالکبیر البکری، مغرب: وزارة عموم الأوقاف.
ابن‌عبدالبر، یوسف‌بن‌عبدالله(1412ق)، الاستیعاب، تحقیق علی‌محمدالبجاوی، بیروت: دارالجیل.
ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن‌عمر(1416ق)، فضائل القرآن، مکتبة ‌ابن‌تیمیة.
ابن‌ماجه، محمد‌ بن‌یزید(بی‌تا)، سنن ابن‌ماجه، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دارالفکر.
ابن‌مجاهد، احمد‌بن‌موسی(1400ق)، السبعة فی القراءات، قاهره: دارالمعارف، چاپ‌دوم.
ابوداوود، سجستانی(بی‌تا)، سنن ابی‌داوود، تحقیق محمد محیی‌الدین ‌عبدالحمید، سوریه: دارالفکر.
ابوعبید، قاسم‌بن‌سلام هروی(1415ق)، فضائل القرآن، تحقیق‌مروان‌ عطیه ودیگران، دمشق-بیروت: دارابن‌کثیر.
ابوعوانه، یعقوب‌بن‌اسحاق(1419ق)، مستخرج ابی‌عوانه، تحقیق ایمن‌ بن‌عارف، بیروت: دارالمعرفة.
ابویعلی، احمد‌بن‌علی(1404ق)، مسند ابی‌یعلی، تحقیق حسین سلیم‌ اسد، دمشق: دارالمأمون ‌للتراث.
بخاری، محمد‌‌بن‌اسماعیل(بی‌تا)، صحیح البخاری، تحقیق مصطفی‌دیب ‌البغا، بیروت: دارابن‌کثیر، چاپ‌سوم.
بلاغی، محمدجواد(1420ق)، آلاء الرحمن، قم: بنیاد بعثت.
ترمذی، محمدبن‌عیسی(بی‌تا)، جامع الترمذی، تحقیق احمد‌ محمد ‌شاکر ودیگران، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
حاکم نیشابوری، محمد‌بن‌عبدالله(1411ق)، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق مصطفی‌عبدالقادر‌عطا، بیروت: دار‌الکتب ‌العلمیة.
خوش‌منش، ابوالفضل(1388ش)، حمل قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه.
خوش‌منش، ابوالفضل(1398ش)، زبان قرآن، قم: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه.
خوئی، سید ابوالقاسم(بی‌تا)، البیان‏، قم: موسسة احیاء آثار الامام الخوئی.
دمیاطی، احمد‌ بن‌محمد(1422ق)، اتحاف فضلاء البشر فی القراءات الأربعة عشر، بیروت: دارالکتب ‌العلمیة.
رجبی‌قدسی، محسن(1389ش)، آیین قرائت وکتابت قرآن کریم در سیرۀ نبوی، قم: بوستان‌کتاب.
رجبی‌قدسی، محسن(1398ش)، تاریخ کتابت قرآن وقرائات (تاریخ قرآن)، قم: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه، چاپ‌اول.
رجبی‌قدسی، محسن ودیگران(1391ش)، آموزش قرآن در سیرۀ نبوی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های ‌اسلامی.
سیوطی، جلال‌الدین(1404ق)، الدرّ المنثور، قم: کتابخانۀ آیةالله مرعشی نجفی.
سیوطی، جلال‌الدین(1421ق)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت: دارالکتاب ‌العربی، چاپ‌‌دوم.
صدوق، محمد‌‌بن‌علی(1378ش)، عیون اخبار الرضاg، تحقیق مهدی‌ لاجوردی، تهران: نشر جهان.
صدوق، محمد‌‌بن‌علی(1413ق)، من لا یحضره الفقیه، تحقیق علی‌اکبر ‌غفاری، قم: جامعۀ مدرسین، چاپ‌دوم.
صفار، محمد‌بن‌حسن(1404ق)، بصائر الدرجات، تحقیق محسن کوچه‌باغی، قم: کتابخانۀ آیة‌الله مرعشی نجفی، چاپ‌‌دوم.
صنعانی، عبدالرزّاق‌بن‌همام(1403ق)، مصنّف عبدالرّزاق، تحقیق حبیب الرحمن الاعظمی، بیروت: المکتب الاسلامی، چاپ‌دوم.
طبرانی، سلیمان‌بن‌احمد(1413ق)، الدعاء، تحقیق مصطفی‌عبدالقادر‌عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن(1426ق)، مجمع البیان، بیروت: العلوم.
طبری، محمد‌بن‌جریر(1412ق)، جامع البیان، بیروت: دارالمعرفة.
طوسی، محمد‌بن‌حسن(بی‌تا)، التبیان، بیروت: دارإحیاء‌ التراث ‌العربی.
غفاری ودیگران، علی‌اکبر(1367)، ترجمۀ من‌لایحضره‌الفقیه، تهران: نشر صدوق.
فاکر میبدی، محمد(1390ش)، «اختلاف قرائت ونقش آن در تفسیر از دیدگاه علامه طباطبایی»، قرآن‌شناخت، شمارۀ 8.
فرّاء، یحیی‌بن‌زیاد(1403ق)، معانی‌ القرآن، بیروت: عالم‌الکتب.
قرطبی، محمد‌بن‌احمد(1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصرخسرو.
کلینی، محمد‌بن‌یعقوب(1407ق)، الکافی، تحقیق علی‌اکبر غفاری ومحمد آخوندی، تهران: دارالکتب‌ الاسلامیة، چاپ‌‌چهارم.
کورانی عاملی، علی(بی‌تا)، تدوین القرآن، قم: دارالقرآن‌ الکریم.
لسانی‌فشارکی، محمدعلی ومهدی غفاری(1390ش)، آموزش زبان قرآن، قم: زینی، ویراست ‌سوم.
متقی هندی، علی‌‌بن‌حسام‌الدین(1989م)، کنز العمال، بیروت: مؤسسة ‌الرسالة.
مسلم، مسلم‌‌بن‌حجاج(بی‌تا)، صحیح مسلم، تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت: دارإحیاء التراث ‌العربی.
معرفت، محمدهادی(1381ش)، علوم قرآنی، قم: مؤسسة ‌التمهید، چاپ‌چهارم.
معرفت، محمدهادی(1415ق)، التمهید، قم: مؤسسة ‌النشر الاسلامی، چاپ‌دوم.
معمر‌ بن‌راشد، معمر‌بن‌ابی‌عمرو(1403ق)، الجامع، تحقق حبیب ‌الرحمن‌ الاعظمی، پاکستان: المجلس العلمی، چاپ‌‌دوم؛ انتشار در ملحقات کتاب المصنّف صنعانی.
نسائی، احمد‌بن‌شعیب(1406ق)، المجتبی من السنن (السنن الصغری)، حلب: مکتب المطبوعات الاسلامیه، چاپ‌دوم.
نسائی، احمد‌بن‌شعیب(1411ق)، السنن ‌الکبری، تحقیق عبدالغفارسلیمان ‌بنداری، بیروت: دارالکتب العلمیة، چاپ‌اول.