واکاوی معنای «کلمه طیبه» در آیه 24 سوره ابراهیم مستند به قرائن درون‌متنی و بینامتنی و فرامتنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جامعه المصطفی العالمیه، رشته تفسیر تطبیقی، ایران، قم، مجتمع آموزش عالی امام خمینی، مدرسه عالی تفسیر و علوم قرآن.

2 استادیار گروه فلسفه، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

3 طلبه سطح4 حوزه علمیه خواهران، مرکز تربیت مدرس صدیقه کبری قم، ایران

چکیده

آیۀ ۲۴ سورۀ مبارکۀ ابراهیم به دلیل ایجاز و اتقان در برهان و برتری تعبیر، از غرر آیات قرآن کریم است. خداوند بلندمرتبه در این آیه با تمثیل «کلمة طیبه» به «شجرۀ طیبه»، مخاطب را به تأمل عمیق در آیه فراخوانده است. مفسران گرانقدر در تبیین آیه، بیشتر به توضیح شجره طیبه پرداخته و پیرامون معنای «کلمة طیبه» کمتر نظری داده و به ذکر مصادیقی از آن بسنده کرده‌اند. مسئلۀ اصلی این پژوهش، واکاوی حقیقت «کلمة طیبه» در آیۀ ۲۴ سورۀ ابراهیم با استناد به قرائن درون‌متنی و بینامتنی و فرامتنی با روش توصیفی-‌تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای ‌است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد حقیقت «کلمة طیبه» اعتقاد راسخ قلبی همراه با اخلاق نیکو و کردار نیک است. پشتوانۀ این معنا، قرائن درون‌متنی همچون واژه‌پژوهی، نکات نحوی و بلاغی موجود در نصّ آیه و نیز سیاق آیات و ساختار و غرض سوره است؛ همچنان‌که دلالت‌های بینامتنی همچون آیات و روایات مرتبط و قرائن فرامتنی نظیر جوّ و فضای نزول سوره نیز این معنا را تأیید و تقویت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Meaning of the "Good Word" in Verse 24 of Surah Ibrahim Based on Intratextual, Intertextual and Hypertextual Evidence

نویسندگان [English]

  • Ehsan Ebrahimi 1
  • Majid Ahsan 2
  • neda nasiri mobarake 3
1 Assistant Professor of Al-Mustafa International University Iran - Qom -Imam Khomeini Higher Education Center
2 Assistant Professor, Department of Philosophy, Imam Sadegh University, Tehran, Iran
3 4th level student of Sisteran Seminary, Siddique Kobari Teacher Training Center, Qom, Iran
چکیده [English]

Verse 24 of Surah Ibrahim is one of the most beautiful (profound) verses of the Holy Quran due to its conciseness and accuracy in proof (precise reasoning) and superiority of interpretation. In this verse, God Almighty has invites the audience to reflect deeply on the verse by comparing the "good word" to the "good tree". In explaining the verse, the esteemed commentators have extensively explained the "good tree" and they have offered fewer insights into the meaning of the "good word" often limiting themselves to citing examples of it.
The main issue (primary objective) in this research is to analyze the true meaning of the "good word" in verse 24 of Surah Ibrahim by citing (examining) intratextual, intertextual and hypertextual evidence with a descriptive-analytical method and utilizing (using) library resources.
The findings of the research indicate that the essence of the word"( kalima tayyiba)" is a firm belief in the heart,  accompanied by good morals and righteous deeds. This meaning is supported by intratextual evidence such as lexical analysis (word study), syntactic and rhetorical points in the text of the verse, as well as the context of the verses and the structure and purpose of the surah, just as intertextual implications such as related verses and narrations and metatextual evidence such as the historical context and circumstances of the surah revelation further corroborate (confirm) and reinforce this meaning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • good word "(kalima tayyiba)
  • correct belief
  • verse 24 of Surah Ibrahim
  • literary interpretation

مراجع

 
آیتی، محمد ابراهیم (1378)، تاریخ پیامبر اسلام، تهران: دانشگاه تهران.
ابراهیمی و دیگران، احسان (1401)، «روش تحلیل بینامتنی و فرامتنی روایات ‌تفسیری فریقین»، مجله علوم حدیث تطبیقی، دوره 9، شماره 17، صص173-196.
ابن بابویه، محمد بن على ‏(1385)، علل الشرایع، قم: کتابفروشى داورى‏.
ابن بابویه، محمد بن على ‏(1413ق)، من لا یحضره الفقیه‏، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
ابن درید، محمد بن حسن‏ (1988)، جمهرة اللغة، بیروت: دار العلم للملایین‏.
ابن فارس، احمد بن فارس‏ (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏.
ابن منظور، محمد بن مکرم‏ (1414ق)، لسان العرب‏، بیروت: دار صادر.
ابن یعیش، یعیش بن علی (1422ق)، شرح المفصل للزمخشری، بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن‏ ابى‏جامع، على بن حسین ‏(1413ق)، الوجیز فى تفسیر القرآن العزیز، قم: دار القرآن الکریم‏.
ابن‏ عاشور، محمدطاهر (1420ق)، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.‏
ابوحیان، محمد بن یوسف ‏(1420ق)، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دار الفکر.
ازهری، محمد بن احمد (1421ق)، تهذیب اللغة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
امین، نصرت‏بیگم ‏(بی‌تا)، تفسیر مخزن العرفان فی علوم قرآن، اصفهان: گلبهار.
بحرانى، هاشم بن سلیمان‏ (1415ق)، البرهان فی تفسیر القرآن‏، قم: موسسة البعثة، قسم الدراسات الإسلامیة.
بروجردی، مصطفی (1397)، تفسیر شمس، قم: بوستان کتاب.
ثعالبى، عبدالملک بن محمد (1414ق)، فقه اللغة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
جعفرى، یعقوب ‏(1376)، تفسیر کوثر، قم: موسسه انتشارات هجرت‏.
جمعی از نویسندگان (1426ق)، موسوعة نضرة النعیم فی مکارم أخلاق الرسول الکریم6، جده: دار الوسیله.
جوادی آملی، عبدالله (1388)، فلسفه الاهی از منظر امام رضا(ع)G، قم: مرکز نشر إسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1396)، تسنیم، قم: مرکز نشر إسراء.
حسینی طهرانی، محمدحسین (1427ق)، معادشناسی، مشهد: نور ملکوت قرآن.
حقى برسوى، اسماعیل بن مصطفى ‏(بی‌تا)، تفسیر روح البیان‏، بیروت: دار الفکر.
خرم‌دل، مصطفی (1384ش)، تفسیر نور، تهران: احسان.
درویش، محى‏الدین ‏(1415ق)، اعراب القرآن الکریم و بیانه‏، حمص: الارشاد.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت: دار القلم‏.
الزرعی، محمد بن ابى بکر (1427ق)، البدائع فی علوم القرآن‏، بیروت: دار المعرفة.
زمخشرى، محمود بن عمر (1407ق)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، بیروت: دار الکتاب العربی‏.
سپهر، محمدتقى بن محمدعلی (1380)، ناسخ التواریخ: زندگانی پیامبر6، تهران: اساطیر.
سدی، اسماعیل بن عبدالرحمن (1414ق)، تفسیر السدی الکبیر، مصر: دار الوفاء.
سیوطى، عبدالرحمن (1404ق)، الدر المنثور فى التفسیر بالماثور، قم: کتابخانه آیت‌الله العظمى مرعشى.
شاه‏عبدالعظیمى، حسین (1363)، تفسیر اثنى عشرى‏، تهران: میقات‏.
شرف الدین، جعفر (1420ق)، الموسوعة القرآنیة خصائص السور، بیروت: دار التقریب بین المذاهب الإسلامیه.
صاحب، اسماعیل بن عباد (1414ق)، المحیط فى اللغة، بیروت: عالم الکتب‏.
صادقى تهرانى، محمد (1406ق‏)، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن و السنه‏، قم: فرهنگ اسلامى‏.
طباطبایى، محمدحسین ‏(1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن‏، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
طبرسى، احمد بن على‏ (1403ق)، الإحتجاج على أهل اللجاج، مشهد: نشر مرتضى‏.
طبرسى، حسن بن فضل ‏(1412ق)، مکارم الاخلاق، قم: الشریف الرضى‏.
طبرسى، فضل بن حسن‏ (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، تهران: ناصر خسرو.
طوسى، محمد بن حسن ‏(بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن‏، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
عیاشى، محمد بن مسعود (1380ق)، التفسیر (تفسیر العیاشی)، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
فخر رازى، محمد بن عمر (1420ق)، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1409ق)، کتاب العین‏، قم: نشر هجرت.
فیومى، احمد بن محمد (1414ق)، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، قم‏: موسسه دار الهجره.
قرشى، على‏اکبر (1375)، تفسیر احسن الحدیث‏، تهران: بنیاد بعثت.
قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا (1368)، کنز الدقائق و بحر الغرائب‏، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
قمى، على بن ابراهیم (1363)، تفسیر القمی‏، قم: دار الکتاب‏.
کاشانى، فتح‏الله بن شکرالله‏ (1340)، منهج الصادقین فی إلزام المخالفین‏، تهران: کتابفروشى اسلامیه‏.
کلینى، محمد بن یعقوب ‏(1407ق)، الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مجلسى، محمدباقر (1403ق)، بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
محمدقاسمى‏، حمید (1382)، تمثیلات قرآن‏، قم: اسوه‏.
مصطفوى، حسن ‏(1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‏.
مغنیه، محمدجواد (1424ق)، التفسیر الکاشف‏، قم: دار الکتاب الإسلامی‏.
مکارم شیرازى، ناصر (1371)، تفسیر نمونه‏، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مهنا، عبدالله على ‏(1413ق)، لسان اللسان: تهذیب لسان العرب‏، بیروت: دار الکتب العلمیه.
نجفی، محمدجواد نجفی (1364)، تفسیر آسان، تهران: اسلامیه.
نسفی، عمر بن محمد (1440ق)، تیسیر فی التفسیر، استانبول: دار اللباب للدراسات و تحقیق التراث.
نورى، حسین بن محمد تقى ‏(1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام D‏.
واقدى‏، ابن سعد (1418ق)، الطبقات الکبرى‏، بیروت: دار الکتب العلمیة.
یاسوف‏، احمد (1419ق)، جمالیات المفردة القرآنیة، دمشق: دار المکتبى‏.
یعقوبی، احمد بن اسحاق ‏(بی‌تا)، تاریخ الیعقوبی‏، قم: دار الاعتصام‏

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 مهر 1403
  • تاریخ بازنگری: 28 فروردین 1404
  • تاریخ پذیرش: 06 مرداد 1404
  • تاریخ اولین انتشار: 06 مرداد 1404

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار