معرفی و کاربست روش کیفی «تحلیل گفتمان» در مطالعه «رشد یافتگی نوجوان» از دیدگاه قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه روان شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 دانشجوی دکتری قرآن و روان شناسی، جامعة المصطفی العالمیة

چکیده

هدف پژوهش حاضر، «معرفی و کاریست روش تحلیل گفتمان در یک پژوهش قرآنی» بوده است. در این راستا، سؤال اصلی، «نحوه استفاده از روش تحلیل گفتمان در پژوهشهای قرآنی» می باشد. در پاسخ ابتدا، روش «تحلیل گفتمان» با استناد به منابع «روش های پژوهش کیفی»، به ویژه منابع مربوط به 
تحلیل گفتمان» تبیین گردید. در ادامه، بر اساس ویژگی های این روش و با بهره گیری از نرم افزار تحلیل کیفی اطلس تی آی، کل آیات قرآن مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و کدگذاری اولیه و ثانویه، شبکه سازی و استخراج شاخصها انجام شد. کدگذاری ها متناسب با واحدهای تحلیل یعنی «کلمات»، «جملات» و 
کل قرآن» در موضوع «رشد یافتگی نوجوان» صورت پذیرفت و یافته های تحلیل گفتمان در قرآن پژوهی» نیز مورد توجه قرار گرفت. بعضی از دستاوردهای این پژوهش عبارت است از:
۱. روش تحلیل گفتمان» با ملاحظاتی، در قرآن پژوهی کاربرد دارد؛ ۲. اکثر مفروضه های روش «تحلیل گفتمان»، در قرآن پژوهی قابل بهره گیری می باشد؛ ۳. حداقل یازده شاخص برای «رشد نوجوان از دیدگاه قرآن» تعریف پذیر است؛ ۴. برای هر شاخص، می توان اجزاء و مؤلفه هایی شناسایی و بیان نمود. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introduction and Application of the Qualitative Method of "Discourse Analysis" in the Study of "Adolescent Development" from the Qur'anic Perspective

نویسندگان [English]

  • Muhammad Kavyani 1
  • Seyyed Muhammad Eftekhari 2
1 Associate Professor of Psychology, Hawzeh and University Research Center
2 PhD Student of the Qur›an and Psychology, al –Mustafa University
چکیده [English]

This study aims to “introduce and apply the method of discourse analysis in a Qur’anic study”.
In this regard, the main question is “how to use the method of discourse analysis in the Qur’anic
studies.” Firstly, the method of “discourse analysis” was explained by referring to the sources
of “qualitative research methods”, especially the sources related to “discourse analysis”. Then,
based on the characteristics of this method and using Atlas TI quality analysis software, all
verse s of the Qur’an were studied, and primary and secondary coding, networking and index
extraction were practiced. The coding was performed in accordance with the units of analysis,
i.e. “words”, “sentences” and “the whole Qur’an” on the subject of “adolescent development”
and the findings of “discourse analysis in the Qur’anic research” were also taken into
account. The research results are as follows: 1. the method of “discourse analysis” is used in
the Qur’anic research with some considerations; 2. what has been found from this method is
mostly applicable in the Qur’anic research; 3. at least eleven indicators are definable for “adolescent
development from the Qur’anic perspective”; 4. for each indicator, some components
.can be identified and expressed

کلیدواژه‌ها [English]

  • the Qur’an-based psychology
  • adolescent development
  • transcendent develop- .ment
  • family
  • maturity
  • discourse analysis
  • the Qur’anic research
قرآن کریم
ابن بابویه، محمدبن علی (۱۴۰۳ق)، معانی الاخبار، دفتر انتشارات اسلامی، قم. آقاگل زاده فردوس و غیاثیان .م (۱۳۹۶ش) رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان انتقادی. فصلنامه زبان و زبان شناسی، ۵۴-۳۹.
بهرام پور، شعبان علی، (۱۳۷۸ش)، درآمدی بر تحلیل گفتمان، گفتمان و تحلیل گفتمانی، به اهتمام تاجیک، محمدرضا تهران فرهنگ گفتمان
الثعالبی، أبی منصور عبدالملک بن محمد بن اسماعیل، (۱۴۱۴ق)، فقه اللغة، دارالکتب العلمیة، بیروت، لبنان.
خسروی حسینی ،غلامرضا (۱۳۶۹ش) ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن مرتضوی ایران تهران
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۴۱۲ق)، مفردات الفاظ قرآن دارالشامیه، لبنان، بیروت.
سلطانی، سیدعلی اصغر، (۱۳۸۴الف)، قدرت، گفتمان و زبان سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران، نشر نی
سلطانی، سید علی اصغر (۱۳۸۴ب)، تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش فصلنامه علوم سیاسی، شماره ۲۸.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، (۱۴۰۲ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الأعلمى للمطبوعات، بیروت، لبنان.
طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷۲ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ناصرخسرو، تهران، ایران.
عابدینی، یاسمین، (۱۳۸۳ش)، مروری بر مبانی فلسفی، ویژگیها و روشهای پژوهش کیفی، مجله روان شناسی و علوم تربیتی، سال ۳۵، شماره ۲
فرکلاف، نورمن (۱۳۹۸ش)، تحلیل انتقادی گفتمان ترجمه شایسته پیران فاطمه و دیگران، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه ها.
فعال عراقی، حسین، (۱۳۸۳ش)، داستانهای قرآن و تاریخ انبیاء در المیزان، ج ۱ و ۲، نشر سبحان، تهران.
الفیومى المقری، احمدبن محمد بن علی (۱۴۲۵ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، المکتبة العصریه صیدا، بیروت
قرائتی، محسن، (۱۳۸۸ ش)، تفسیر نور، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ایران، تهران.
قرشی بنایی، علی اکبر، (۱۴۱۲ق)، قاموس قرآن، دارالکتب الإسلامیه، تهران.
کاویانی ،محمد (۱۳۹۹ش)، روان شناسی در قرآن مفاهیم و آموزه ها پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ایران، قم.
کلانتری صمد و همکاران، ۱۳۸۸ش) تحلیل گفتمان با تأکید بر گفتمان انتقادی، به عنوان روش تحقیق کیفی مجله جامعه شناسی، شماره ۴
کلینی، محمد بن یعقوب، (۱۳۸۲ش) روضه ،الکافی، ج ۸ ، کتابفروشی اسلامیه، تهران.
لطفی حقیقت ،امیر (۱۳۸۷ش)، مطالعه توصیفی گفتمانهای فرهنگ منبعث از انقلاب اسلامی (پایان نامه)، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
لطفی، عباس، ۱۳۹۰ش)، تجزیه و تحلیل منظورهای ضمنی در قرآن مجید بر اساس اصل همکاری گرایس. پایان نامه کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی دانشگاه تهران.
محسنی محمدجواد (۱۳۹۱ش)، «جستاری در نظریه و روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف»، مجله معرفت فرهنگی ،اجتماعی شماره سوم تابستان، ص۸۶-۶۳.
مکارم شیرازی ،ناصر (۱۳۷۱ش)، تفسیر نمونه جمعی از نویسندگان دارالکتب الإسلامیة، ایران، تهران
میردهقان مهین ناز و همکاران (۱۳۹۲ ش) تحلیل گفتمان قدرت در قرآن کریم دومین همایش ملی اعجاز قرآن.
میرفخرائی، تژا (۱۳۸۳ش) فرآیند تحلیل گفتمان تهران مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.
ون دایک، ت. (۱۳۹۲ش)، مطالعاتی در تحلیل گفتمان از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی، گروه مترجمان ،تهران مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها
روبینز رابرت ،هنری (۱۳۷۳ ش) تاریخ مختصر زبانشناسی، نشر مرکز، کتاب ماد
Howard. G. S. (1985) The Role of Valuus in the scince of Psycology. American psychology=Analysing
Qualitive data in Psychology. Edit. lyons.evanthia and coyle. Adran. (2007) sages publication.
Macleod. j (2001). Qualitative Reaserch in p sycology. London. Thousand oaks. NewDehlhi. Sage Nor- man fairclough. language and power. logman .new york. 1991.