پژوهش تطبیقی پیرامون وجود مصحف امام علی(ع) از منظر فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد یار. گروه فقه ومعارف . جامعة المصطفی العالمیه . شهر مقدس قم . ایران

چکیده

چکیده

مصحف امام علی(ع) جزء اولین تألیفات دربردارنده آیات وحی و میراث فرهنگی مشترک مسلمانان، با اینکه علمای فریقین در صدر اسلام بر وجود، وبعضی ویژگی‌های آن اتفاق‌نظر داشتند، اما با گذشت زمان و احیاناً تأثیر تعصب‌های مذهبی، دیدگاه‌های نادری نسبت به آن بیان شده که جای بررسی وارزشیابی دارد. وجوب همگرایی در جوامع اسلامی به خصوص بین فرهیختگان فریقین با تبیین صحیح دیدگاههای آنان وبیان نقاط مشترک با محوریت رای مشهور علما شیعه واهل سنت ونقد آرا شاذ به ویژه از معاصرین در مورد مصحف امام علی بیانگر اهمیت بررسی تطیبیقی یکی از موضوعات مورد تمسک دشمنان اسلام واحیانا دوستان نا آگاه در ایجاد تشتت فکری واختلاف بین مسلمانان است.
این تحقیق با بررسی توصیفی تحلیلی مصحف امام علی در منابع اصلی و آرای نخبگان فریقین امید وار است تصویری جامع از دیدگاه فریقین ارائه نماید، ویافته‌های تحقیق نشان می‌دهد اصل وجود مصحف امام علی در صدر اسلام و اشتمال آن برکل قرآنِ موجود، همراه با اضافاتی به‌عنوان تفسیر، مورد اتفاق فریقین است، وشبهاتی مانند: انکار وجود مصحف یا تلازم وجود مصحف با تحریف قران وغیر اینها ازنظر مشهور علما فریقین مردود است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative study of the existence of Imam Ali's Quran from the perspective of both factions

نویسنده [English]

  • Ahmad Mohammadi Majd
Assistant Professor- jurisprudence and islamic studies department . Al-mustafa international university-,Qom City-Iran
چکیده [English]

 Imam Ali's Quran is among the earliest works encompassing the verses of revelation and the shared cultural heritage of Muslims, which has sparked debates among scholars of both factions regarding its existence and certain characteristics over time, influenced by religious biases, doubts, and rare opinions. The necessity of convergence among intellectuals of Islamic sects, relying on commonalities, is essential for Muslim scientific communities today, and one way to achieve this convergence is by focusing on the famous opinions of both factions and adherence to the shared cultural heritage, including Imam Ali's Quran. It is hoped that this research, through a descriptive-analytical study of Imam Ali's Quran in primary sources and the opinions of elite scholars of both factions, will present a comprehensive view of both factions' perspectives on this Quran, especially its existence. The research findings indicate that the existence of Imam Ali's Quran in earlier centuries, especially in the early centuries, containing the entire existing Quran along with additions as interpretations, is agreed upon by both factions. Doubts such as denying the existence of the Quran or accusing it of being in conflict with the Quran's distortion are rejected by the famous scholars of both factions.

کلیدواژه‌ها [English]

  •  Quran
  • Imam Ali's Quran
  • existence and characteristics of the Quran
  • opinions of both factions
  1. منابع

    • قرآن کریم.
    1. آبیاری، ابراهیم (1411ق)، تاریخ القرآن، چاپ سوم، قاهره ـ بیروت: دار الکتاب المصرى/ اللبنانى.
    2. آلوسی، محمود ( 1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    3. ابن أبی الحدید، عبدالحمید (1378ق)، شرح نهج البلاغة، محمد أبو الفضل إبراهیم، چاپ اول، مصرـ ایران: دار إحیاء الکتب العربیة – إسماعیلیان.
    4. ابن أبی داود، عبد الله (1423ق)، المصاحف، محمد بن عبده، مصر: الفاروق الحدیثة.
    5. ابن أثیر(بی تا)، أسد الغابة، بیروت: دار الکتاب العربی و طهران: إسماعیلیان.
    6. ابن بابویه قمی، علی (1404ق)، الإمامة والتبصرة، چاپ اول، قم: مدرسة إمام مهدی.
    7. ابن جزی غرناطی، محمد (1416ق)، التسهیل لعلوم التنزیل، عبد الله خالدی، بیروت: دار أرقم.
    8. ابن حجر عسقلانی، احمد (1379ق)، فتح الباری، فواد عبدل الباقی، چاپ دوم، بیروت: دار المعرفة.
    9. ابن حجر عسقلانی، احمد (1389ق)، انباء الغمر، حسن حبشی، مصر: المجلس الاعلی للشون النشر.
    10. ابن حجر هیتمی، أحمد (1385ق)، الصواعق المحرقة، عبد الوهاب عبد اللطیف، چاپ دوم، مصر: طباعة الفنیة المتحدة.
    11. ابن حجر هیتمی، أحمد (بی تا)، الفتاوى الحدیثیة، بیروت: دار الفکر.
    12. ابن خزیمه، محمد (1412ق)، صحیح ابن خزیمة، محمد مصطفى أعظمی، چاپ دوم، بی جا: المکتب الإسلامی.
    13. ابن سعد، محمد (1968م)، الطبقات الکبرى، إحسان عباس، چاپ اول، بیروت: دار صادر.
    14. ابن‌شهرآشوب، محمد (۱۳۷۶ق)، مناقب آل أبی طالب، نجف: المکتبة الحیدریة.
    15. ابن عبد البر، یوسف (1398ق)، جامع بیان العلم وفضله، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    16. ابن عبد البر، یوسف (1412ق)، الاستیعاب، علی محمد البجاوی، چاپ اول، بیروت: دار الجیل.
    17. ابن عدی، عبد الله (1409ق)، الکامل، یحیى مختار غزاوی، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر.
    18. ابن عساکر، علی (1415ق)، تاریخ مدینة دمشق، علی شیری، بیروت: دار الفکر.
    19. ابن فارس، احمد (1387ش)، ترتیب مصائیس اللغه، علی عسگری ـ حیدر مسجدی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    20. ابن کثیر، إسماعیل (1408ق)، البدایة والنهایة، علی شیری، چاپ اول، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    21. ابن مغازلی، علی (1426ق)، مناقب علی بن أبی طالب، چاپ اول، قم: انتشارات سبط النبی.
    22. ابن ماجه، محمد (بی تا)، سنن ابن ماجة، محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت: دار الفکر.
    23. ابن ندیم، محمد (1398ق)، الفهرست، بیروت: دار المعرفة.
    24. ابوحیان اندلسی، محمد(ق1420)، البحر المحیط، بیروت: دارالفکر
    25. إحسان إلهی ظهیر باکستانی (1398ق)، الشیعة والسنة، چاپ سوم، لاهور: ترجمان السنة.
    26. أحمد بن حنبل (1420ق)، مسند إمام أحمد بن حنبل، شعیب الأرنؤوط وآخرون، بیروت: مؤسسة الرسالة.
    27. احمدی میانجی، علی (۱۴۱۹ق)، مکاتیب الرسول، چاپ اول، قم: دار الحدیث.
    28. اسکافی، محمد (1402ق)، المعیار والموازنة، محمد باقر محمودی، چاپ اول، بی جا.
    29. اشیب، حسن ‌(1410ق)، جزء أشیب، خالد بن قاسم ردادی، چاپ اول، دبی: دار علوم الحدیث.
    30. إربلی، علی (1405ق)، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، چاپ دوم، بیروت: دار الأضواء.
    31. أمین، محسن (1403ق)، أعیان الشیعة، حسن أمین، بیروت: دار التعارف.
    32. امینی، عبدالحسین (1397ق)، الغدیر، بیروت: دار الکتاب العربی.
    33. بحرانی، هاشم (1416ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.
    34. بحرانی، یوسف (1423ق)، الدرر النجفیة، چاپ اول، بیروت: دار المصطفى.
    35. بخاری، محمد (1401ق)، صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر.
    36. بلاذری، أحمد (1959م)، أنساب الأشراف، محمد حمید الله، مصر: دار المعارف.
    37. بکری، عبد الرحمن أحمد(2002م)، من حیاة الخلیفة عمر بن الخطاب، چاپ هفتم، بیروت: الإرش.
    38. بیهقی، احمد (1324ق)، السنن الکبرى، محمد عبد القادر عطا، چاپ سوم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    39. عاملی، جعفرمرتضى (1410ق)، حقائق هامة حول القرآن الکریم، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    40. عاملی، جعفرمرتضى (1430ق)، الصحیح من سیرة الإمام علی، چاپ اول، ایران: دفتر تبلیغات اسلامی.
    41. حاکم حسکانی، عبید الله (1411ق)، شواهد التنزیل، محمد باقر محمودی، چاپ اول، ایران: وزارت ارشاد ـ مجمع احیا ثقافت اسلامی.
    42. حاکم نیشابوری، محمد(بی تا)، المستدرک علی الصحیحین، مصطفى عبد القادر عطا، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    43. حویش آل غازی، عبدالقادر (1382ق)، بیان المعانی، چاپ اول، دمشق: مطبعة الترقى.
    44. حویزی، عبدعلی (1412ق)، تفسیر نور الثقلین، رسولی محلاتی، چاپ چهارم، قم: اسماعیلیان.
    45. خطیب بغدادی، احمد (1405ق)، الکفایه فی علم الدرایه، احمد عمر هاشم، چاپ اول، بیروت: دار الکتاب العربی.
    46. خوارزمی،موفق (1414ق)، المناقب، مالک محمودی، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    47. خویی، ابوالقاسم (1395ق)، البیان، چاپ چهارم، بیروت: دار الزهراء.
    48. زرقانى، محمد (1948م)، مناهل العرفان‏، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
    49. زرکشی، محمد (1376ق)، البرهان، محمد أبو الفضل إبراهیم، چاپ اول، بیروت: دار إحیاء الکتب العربیه.
    50. رامیار، محمود (1369)، تاریخ قرآن‏، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
    51. رومی، فهد (1424ق)، جمع القرآن الکریم فی عهد الخلفاء الراشدین، ریاض: مرکز تفسیر للدراسات القرانیه.
    52. سلیم بن قیس هلالی (1422-1380ش)، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، محمد باقر انصاری، چاپ اول، قم: دلیل ما.
    53. سیوطی، جلال الدین(1416ق)، الإتقان، سعید المندوب، چاپ اول، بیروت: دار الفکر.
    54. سمعانی، منصور (۱۴۱۸ق)، تفسیر السمعانی، یاسربن‌ابراهیم و غنیم بن عباس، چاپ اول، ریاض: دار الوطن.
    55. سیوطی، جلال الدین(1404ق)، الدر المنثور، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
    56. شاهین، عبدالصبور (1426ق)، تاریخ القرآن، چاپ اول،‏ قاهره: نهضه مصر.
    57. صافی گلپایگانی، لطف‌الله (۱۳۹۳ش)، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، ترجمۀ محسن احمدی، تهران: منیر.
    58. صدر، سیدحسن (بی تا)، الشیعة و فنون الإسلام، بی‌جا، نرم‌افزار مکتبه اهل بیت (ردیف:6223).
    59. صدوق، محمد (1414ق)، الاعتقادات، عصام عبد السید، چاپ سوم، بیروت‏: دار المفید.
    60. صدوق، محمد (1403ق)، الخصال، علی اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    61. صدوق، محمد (1404ق)، عیون أخبار الرضا، حسین أعلمی، بیروت: الأعلمی.
    62. صفار، محمد (1404ق)، بصائر الدرجات، حسن کوچه باغی، تهران: الأعلمی.
    63. طباطبائی، محمد حسین (1360ش)، قرآن در اسلام، قم: هجرت.
    64. طبرانی، سلیمان ‌(۱۴۱۷ق)، مسند الشامیین، حمدی عبدالمجید السلفی، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الرسالة.
    65. طبرسی، احمد (1386ق)، الاحتجاج، محمد باقر خرسان، نجف: دار النعمان.
    66. عبدالصمد، عبدالقادر (بی تا)، الرّد على کتاب «أُصول مذهب الشیعة الامامیة الاثنی عشریة، للقفاری»، دار الوحدة الإسلامیّة.
    67. عثمان بن الصلاح و عمر بن رسلان (بی تا)، مقدمة ابن الصلاح ومحاسن الاصطلاح، بنت الشاطئ، دار المعارف.
    68. عزة دروزة، محمد (1383ق)، التفسیر الحدیث، قاهره: دار إحیاء الکتب العربیه.
    69. علامه حلی، حسن ‌(۱۳۷۹ش)، منهاج الکرامة، عبدالرحیم مبارک، چ۱، قم: الهادی و مشهد: تاسوعا.
    70. عیاشی، محمد (بی تا): تفسیر العیاشی، هاشم رسولی محلاتی، تهران: علمیه اسلامیه.
    71. فیض‌کاشانی، محسن (1416ق)، التفسیر الصافی، حسین اعلمی، چاپ دوم، قم ـ تهران: هادی و صدر.
    72. فیض کاشانی، محسن (۱۳۶۵ش)، الوافی، ضیاءالدین حسینی اصفهانی، چاپ اول، اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنین.
    73. فیومی، احمد (1405ق)، مصباح المینر، چاپ اول، قم: دار الهجرت.
    74. قرطبى، محمد (1364ش)، الجامع لأحکام القرآن، چاپ اول، تهران: ناصر خسرو.
    75. قفاری، ناصر بن عبد الله (1414ق)، أصول مذهب الشیعة الإمامیة الإثنی عشریة، چاپ اول، بی جا.
    76. قمی، علی (1367ش)، تفسیر قمی، قم: دار الکتاب.
    77. کحلانی صنعانی، محمد (1379ق)،‌ سبل السلام، محمد عبد العزیز الخولی، چاپ چهارم، مصر: مصطفى البابی.
    78. کردی، محمدطاهر (1365ق)، تاریخ القرآن الکریم، چاپ اول، جده: الفتح.
    79. کلینی، محمد (۱۳۶۵ش)، الکافی، علی‌اکبر غفاری، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب ‌الاسلامیه.
    80. کورانی، علی (1418ق)، تدوین القرآن، باقری، چاپ اول، بی جا: دار القرآن الکریم.
    81. کوفی، فرات (1410ق)، تفسیر فرات کوفی، چاپ چهارم، تهران: وزارت ارشاد
    82. متقی هندی، علی (1409ق)، کنز العمال، بکری حیانی ـ صفوة السقا، بیروت: دار صادر.
    83. مجلسی، محمد باقر (1403ق)، بحار الأنوار، بهبودی، عابدی زنجانی، موسوی، چاپ دوم، بیروت: الوفاء.
    84. مزی، یوسف (1413ق)، تهذیب الکمال، بشار عواد معروف، چاپ دوم، بیروت: الرسالة.
    85. مظلومی، رجبعلی )1360ش)، پژوهشی پیرامون آخرین کتاب الهی، چاپ اول، تهران: آفاق.
    86. معرفت، محمد هادی (144ق)، تلخیص التمهید، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    87. معرفت، محمد هادی (1385ش)، علوم قرآنی، چاپ هفتم، قم: موسسه التمهید.
    88. مفید، محمد (1414ق)، أوائل المقالات، ابراهیم انصاری، چاپ دوم، بیروت: دار المفی.
    89. مکارم، ناصر و همکاران (1372ش)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    90. موسوی بجنوردی، محمد کاظم و همکاران (1367ش)، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی. 
    91. ناصحیان، علی اصغر (1389ش)، علوم قرآنی در مکتب اهل‌بیت، چاپ اول، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
    92. نجارزادگان، فتح الله (1424ق)، سلامه القرآن من التحریف، تهران: مشعر.
    93. نجاشی، احمد (1416ق)، فهرست اسماء مصنفی الشیعة (رجال النجاشی)، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    94. نسائی، احمد (1348ق)، سنن النسائی، چاپ اول، بیروت: دار الفکر.
    95. نظام نیشابوری، حسن (1416ق)، غرائب القران ورغائب الفرقان، زکریا عمیران، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    96. نکونام، جعفر (1382)، پژوهشی در مصحف امام علی، چاپ اول، رشت: کتاب مبین.
    97. نوری، حسین (1369ش)، نفس الرحمن فی فضائل سلمان، جواد قیومی، چاپ اول، اصفهان: آفاق.
    98. یعقوبی، احمد (بی تا)، تاریخ الیعقوبی، قم: نشر فرهنگ اهل‌بیت.