الگوی تقوامداری بر طلاق زوجین بر اساس تحلیل مضمون سورة طلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پسادکتری گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهراء (س) تهران ایران

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهراء (س) تهران ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء(س)، تهران، ایران

چکیده

تبیین احکام طلاق، یکی از مباحث محوری در آیات قرآن کریم است که بخشی از آن در سورة طلاق بیان شده است. موضوع این مقاله، رصد مضامین سورة طلاق، به روش مطالعات بین‌رشته‌ای «تحلیل مضمون» است که مضامین پایه و سازمان‌دهندة این سوره را شرح می­دهد. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که خداوند متعال ضمن تشریع احکام طلاق در این سوره، سازة اخلاقی و رفتاری با عنوان «تقوا» را به بندگان سفارش کرده است، به گونه‌ای که این مضمون در سراسر سوره وجود دارد. مضامین این سوره، در قالب 5 مضمون سازمان‌دهنده شامل: «الزام به تقوامداری»، «رعایت احکام طلاق»، «مبانی الزام به احکام طلاق و تقوامداری»، «تأکید بر اخلاق و تلطیف در احکام طلاق» و «تهدید معاندان و بشارت به مؤمنان» بررسی می­شود. لذا هدف سورة طلاق، تنها بر لزوم اجرای احکام طلاق نیست؛ بلکه این سوره، ضمن بیان احکام طلاق، درصدد است تا نگرش و اخلاق افراد را در موضوع تنش‌زای طلاق ارتقا بخشد تا با داشتن تقوا به کنترل درونی و خودنظم­دهی خویش بپردازند و در نتیجة آن، جامعة سالم، با امنیت و به دور از خشونت را برای یکدیگر به ارمغان آورند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Model of Continuity in Marriage Based on Content Analysis of Surah Talaq

نویسندگان [English]

  • fereshteh motamad langrodi 1
  • fatemeh Alaee Rahmani 2
  • zeynab motavali emami 3
1 Post-doctorate researcher, Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology , Alzahra University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
3 Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Explanation of the rules of divorce is one of the central topics in the verses of the Holy Quran, a part of which is stated in Surah Talaq. The subject of this article is to observe the themes of Surah Talaq by using the method of interdisciplinary studies "Theme Analysis", which for this purpose has analyzed and explained the basic and organizing themes of this Surah with two quantitative and qualitative approaches. The findings of the research show that while legislating the decrees of divorce in this Surah, the Almighty God has recommended the moral and behavioral structure called "Taqwa" to the servants in such a way that this theme is present throughout the Surah. The themes of this surah can be explained in the form of 5 organizing themes, including: the obligation to be strict, observing the rules of divorce, the basics of the obligation to the rules of divorce and strictness, emphasis on morality and refinement in the rules of divorce, threats to enemies, and good news to believers. Therefore, the approach of Surah Talaq on the necessity of enforcing the decrees of divorce is not the only purpose of this Surah; Rather, this surah, while stating the rulings of divorce, seeks to improve people's attitudes and morals in the stressful issue of divorce, so that they can have inner control and self-discipline with piety, and as a result, a healthy and safe society. and bring each other away from violence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Surah At-Talaq
  • divorce
  • taqwa
  • self-control
  • marital rights
  • content analysis

مراجع

  1. قرآن کریم.
    1. بحرانی، هاشم (1416)، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران: بعثت.
    2. بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418)، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: داراحیاء التراث‌العربی.
    3. بهرام‌پور، ابوالفضل (1387)، نسیم حیات، چاپ سوم، قم: آوای قرآن.
    4. پسندیده، عبّاس (1389)، اخلاق پژوهی حدیثی، تهران: سمت.
    5. حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409)، وسائل الشیعه، قم: موسسه­ی آل‌البیت علیهم‌السلام.
    6. حسنی همدانی (1404)، انوار درخشان، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران: کتابفروشی لطفی.
    7. حویزی، عبدعلی بن جمعه (1415)، تفسیر نور الثقلین، قم: اسماعیلیان.
    8. خاکپور، حسن و همکاران (1393)، «کارکردهای تربیتی خودکنترلی و نقش آن در سلامت روان از دیدگاه قرآن و روایات»، فصلنامة تاریخ پزشکی، سال 6، شمارة 21.
    9. رفیعی هنر، حمید (1392)، «اسلام، اخلاق و خودمهارگری روان شناختی»، فصلنامة تخصصی اخلاق وحیانی، سال اول، شمارة سوم.
    10. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412)، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
    11. رضایی اصفهانی، محمد علی (1387)، تفسیر قرآن مهر، قم: پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن.
    12. سید قطب، ابراهیم شاذلی (1412)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
    13. ساروخانی، باقر (1376)، دایره المعارف علوم اجتماعی، تهران: کیهان.
    14. صالحی، علی محمد (1391)، اثربخشی ذکر خدا بر خودمهارگری بر اساس منابع اسلامی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشتة روان شناسی، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
    15. طباطبایی، محمدحسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
    16. طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
    17. فراهیدی، خلیل بن احمد (1410)، کتاب العین، قم: هجرت.
    18. فضل الله، محمدحسین (1419)، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دارالملاک.
    19. قدیری، محمدحسین (1389)، «خودکنترلی کودک، خمیرمایة خودکنترلی اخلاقی»، نشریة راه تربیت، شمارة 11.
    20. قرطبی، محمدبن احمد (1364)، الجامع لأحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
    21. کریمی، عباس (1382)، تفسیر علیین، قم: اسوه.
    22. کرسول، جان (1394)، پویش کیفی و طرح پژوهش، مترجمان: حسن دانایی فرد و حسین کاظمی، تهران: نشر صفار اشراقی.
    23. مدرسی، محمد تقی (1419)، من هدی القرآن، تهران: دارالمحبی الحسین.
    24. مغنیه، محمد جواد (1378)، تفسیر کاشف، قم: بوستان کتاب.
    25. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1374)، تفسیرنمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    26. مهدوی‌کنی، صدیق (1388)، ساختار گزاره‌های اخلاقی قرآن (رویکردی معناشناختی)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
    27. نجفی جواهری، محمدحسن (1362)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث‌العربی.
    28. نوری، نجیب الله (1387)T «بررسی پایه­های روانشناختی نشانگان صبر در قرآن»، فصلنامة روانشناسی دین، سال 1، شماره 4.
    29. Attride-stirling, J. (2001). “Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research”, Qualitative Research, Vol 1, No 3, Pp 385-405.
    30. Braun, V. & Clarke, V, (2006), “Using thematic analysis in psychology” , Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101.
    31. Hofmann, W., Schmeichel,B.J., & Baddeley, A.D, (2012), "Executive functions and self- regulation". Trends in Cognitive Sciences,16(3),174-180.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 دی 1402
  • تاریخ بازنگری: 19 بهمن 1402
  • تاریخ پذیرش: 14 فروردین 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 14 فروردین 1403

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار